Stop de boomkap, herplant het tropenbos

Als er geen einde komt aan de ontbossing is de opwarming van de aarde niet te stoppen. Het is een van de belangrijkste issues bij de wereldwijde Klimaatconferentie van de VN in Glasgow. Het roer moet om, beseffen overheden, bedrijven en investeerders. Ook ontwikkelingsbank FMO beraadt zich op een nieuwe aanpak en levert Best Practices op dit gebied.

De P+ Special  ‘Stop de boomkap’ gaat in op de nieuwe bossenstrategie van FMO waarin het vermijden van verdere houtkap centraal staat. In deze uitgave kijkt Gerhard Engel, investment officer bij FMO en bossenspecialist, terug op de ervaringen met het financieren van bosbehoud die de afgelopen tien jaar zijn opgedaan.

Dat FMO hier indertijd aan begon had dan minder te maken met geld verdienen dan met de doelstelling die de bank zichzelf heeft opgelegd: het realiseren van een CO2-neutrale portfolio. “Bij alle projecten die wij financieren werken we aan het verminderen van emissies”, zegt Engel in P+. “Maar daar zit een ondergrens aan. Vrijwel iedere activiteit zorgt nu eenmaal voor CO2-uitstoot. Zelfs de aanleg van een windpark. Dus wat je niet meer kunt terugdringen moet je compenseren. Bosbouw is daar uitermate voor geschikt, omdat groeiende bomen als een soort stofzuiger CO2 opnemen. Dat maakt ze nodig om de wereldwijde opwarming tegen te gaan. En voor ons als FMO om klimaatneutraal te opereren.”

Leren van de Finnen, bosbouwers bij uitstek

Omdat FMO weinig ervaring had op dit terrein, ging het een samenwerking aan met het Finfund uit Finland, een land met een enorme bosbouwtraditie. Gezamenlijk werd een projectenportefeuille opgebouwd van vooral plantagebosbouw en boslandbouw (agroforestry). Omdat dat nog het meest lijkt op datgene waar de bank goed in is: projecten financieren die werkgelegenheid opleveren, én ook financieel rendement. Dat laatste viel overigens nog niet mee. 

Engel: “Het was echt pionieren. Bij bosbouw begint alles met land, dus ook alle issues die daar spelen, inclusief landrechten. Je kunt niet zomaar ergens een plantage beginnen. Er wonen daar mensen. Zij moeten vanaf het begin bij zo’n project betrokken worden. En verantwoordelijk zijn. Maar dat mag niet ten koste gaan van de natuur. En dan zijn er de risico’s: bomen verdwijnen door illegale kap, door natuurrampen. En het financiële plaatje: de eerste tien jaar zie je geen cent terug. Je komt zoveel problemen tegen dat je je afvraagt: moeten we dit wel doen?”

Er werd toch doorgezet, en inmiddels is het tijd voor een evaluatie. En het ontwerpen van een nieuwe bossenstrategie. Op basis van de geleerde lessen, maar ook met het oog op de veranderende tijdgeest. Want de belangstelling voor investeringen in bossen groeit. 

Engel: “Andere ontwikkelingsbanken benaderen ons, willen leren van onze ervaringen. En we horen van onze klanten dat ze vaker benaderd worden door financiers. Er is veel beweging, de markt komt in een stroomversnelling.”

Herbebossing in Laos al gestart

In de P+ Special wordt ook ingegaan op een Brits bossenfonds MFF, waar het Nederlandse fonds &Green bij betrokken is. Oud-FMO CEO Nanno Kleiterp helpt op deze wijze om de bedrijven die de grootste ontbossing veroorzaken te verduurzamen. FMO wil verder de razendsnelle ontbossing in het Zuidoost-Aziatische Laos stoppen met een ambitieus herbebossingsbouwprogramma van 60 duizend hectare op gedegradeerd land. Houtproducten als multiplex moeten voor een financiële basis onder dit programma zorgen.

Naschrift: op de VN-klimaattop COP26 in Glasgow beloofd uiteindelijk niet minder dan 110 landen geen bossen in hun land meer te zullen kappen. Daarmee is nu zo’n 90 procent van het wereldbos op papier beschermd. Er is voor een bedrag van 19,2 miljard dollar aan fondsen beschikbaar om deze overeenkomst van de wereldleiders ook daadwerkelijk te realiseren.

Experts verwelkomden de stap, maar waarschuwden dat een eerdere deal in 2014 ‘de ontbossing niet heeft kunnen vertragen’.

De Britse premier Boris Johnson, die gastheer was van de wereldwijde bijeenkomst, zei dat ‘wij de rol van de mensheid als veroveraar van de natuur moeten beëindigen en in plaats daarvan de hoeder van de natuur moeten worden’.

Nederland tekende ook

Nederland is een van de landen die de overeenkomst heeft ondertekend – naast bosrijke landen als Canada, Brazilië, Rusland, China, Indonesië, de Democratische Republiek Congo en de VS.

Volgens de verklaring van de ondertekenaars gaat een deel van de financiering naar ontwikkelingslanden om beschadigd land te herstellen, bosbranden aan te pakken en inheemse gemeenschappen te ondersteunen. Regeringen van 28 landen hebben zich er ook toe verbonden voedsel en andere landbouwproducten die tot ontbossing leiden uit de wereldhandel te zullen verbannen, zoals palmolie, soja en cacao. Deze industrieën zorgen voor bosverlies door er gewassen aan te planten of op de vrijgekomen bosgrond vee te laten grazen.

Meer dan 30 van ’s werelds grootste financiële bedrijven – waaronder Aviva, Schroders en Axa – hebben ook beloofd te stoppen met investeren in activiteiten die verband houden met ontbossing.

Er zal ook een fonds van 1,28 miljard euro (omgerekend) worden opgericht om ’s werelds op een na grootste tropische regenwoud te – in het Congobekken- te zullen beschermen.

Er zijn bij critici wel grote vragen over hoe een grote financiële toezegging effectief kan worden gecontroleerd. Hoe kunnen financiers verifiëren dat bossen daadwerkelijk worden beschermd zonder de bosarealen real time met satellieten te volgen? Tast zo’n controle de nationale soevereiniteit van landen aan of trekt het de integriteit van de regering in twijfel?

De originele tekst van de VN-afspraak over bosbehoud.

We will strengthen our shared efforts to: 

+ Conserve forests and other terrestrial ecosystems and accelerate their restoration; 

+ Facilitate trade and development policies, internationally and domestically, that promote sustainable development, and sustainable commodity production and consumption, that work to countries’ mutual benefit, and that do not drive deforestation and land degradation;

+ Reduce vulnerability, build resilience and enhance rural livelihoods, including through empowering communities, the development of profitable, sustainable agriculture, and recognition of the multiple values of forests, while recognising the rights of Indigenous Peoples, as well as local communities, in accordance with relevant national legislation and international instruments, as appropriate;

+ Implement and, if necessary, redesign agricultural policies and programmes to incentivise sustainable agriculture, promote food security, and benefit the environment; 

+ Reaffirm international financial commitments and significantly increase finance and investment from a wide variety of public and private sources, while also improving its effectiveness and accessibility, to enable sustainable agriculture, sustainable forest management, forest conservation and restoration, and support for Indigenous Peoples and local communities; 

+ Facilitate the alignment of financial flows with international goals to reverse forest loss and degradation, while ensuring robust policies and systems are in place to accelerate the transition to an economy that is resilient and advances forest, sustainable land use, biodiversity and climate goals. 

Website COP26 over afspraak over bosbehoud wereld.