De kunstgeschiedenis moet herschreven worden. De gezaghebbende ‘kunstbijbel’ Janson’s stapelt de ene misser op de andere blunder als het gaat om kunstwerken gemaakt van hout.
Zulke beelden zijn er genoeg. De P+ Special ‘Een correctie op de kunstgeschiedenis’, toont in 20 pagina’s verzwegen houten werken van wereldberoemde kunstenaars en culturen. Niet eerder werd zo’n selectie bij elkaar gebracht.
De echte wereld omarmt hout
De echte wereld omarmt hout als duurzaam bouwmateriaal. In Amsterdam komt een complete stadswijk met houten woningen te staan. Designwinkels en webshops staan steeds voller met houten tafels en houten kunstvoorwerpen. Grote compensatieprogramma’s leggen ‘klimaatbossen’ aan, die CO2 uit de atmosfeer zuigen. Bewoners komen in actie als er in hun stad of straat oude bomen worden omgezaagd. Hout is een ‘hot issue’ in duurzame kringen, zeker ook in de circulaire economie.
Maar de kunstbijbel Janson’s biedt 1200 pagina’s dik nog geen 30 illustraties van houten kunstvoorwerpen die de westerse cultuurgeschiedenis bepaalden en nog steeds bepalen. Etnische kunst met veel houten beelden ontbreekt zelfs volledig. Dit 60 jaar oude leerboek voor museumdirecteuren, curatoren, galeriehouders, kunstacademies en financiers kan naar het oud papier, constateert P+.
Niet van hout, maar van gips
De kunstwereld leert niet dat het oudste houten beeld van de mensheid 11.600 jaar oud is en de ‘Shigir Idol’ is genoemd. De beroemde sarcofagen uit het oude Egypte ontbreken. De in Nederland hoog gewaardeerde Art Deco uit Bali wordt over het hoofd gezien. Van de houten beelden die Gauguin op Tahiti maakte geen spoor. Pas 30 jaar na zijn dood doken prachtige houten beelden van Picasso op, waaronder een hoofd van afvalhout gemaakt. Grinling Gibbons, de Rotterdammer die het in Engeland schopte tot ‘King’s carver’, zette hoogstpersoonlijk een standaard neer in het fijnsnijden in lindenhout. Ook over hem geen woord in de Janson’s.
De Janson’s blundert zelfs door die enkele keer dat een foto van een houten kunstwerk wordt getoond, een werk van de Britse beeldhouwer ‘Dame’ Barbara Hepworth te laten zien dat in werkelijkheid van gips gemaakt is.
Een beeld in 300 Griekse letters
Het resultaat: hedendaagse Nederlandse kunstenaars die werken in hout zijn gemarginaliseerd. Hun beelden zijn alleen diep in de provincie te bewonderen, met name in collecties van particuliere verzamelaars en bedrijven. Een goed voorbeeld is het beeld van de Griekse dichteres Sappho door de kunstenaar Gerhard Lentink. Het is de bijzondere collectie van ‘Het Depot’ in Wageningen te vinden.
Het beeld van Lentink toont de dichteres in een gewaad dat is opgebouwd uit de wanhopige hartenkreet van de klassieke Griekse dichteres Sappho. De kunstenaar zaagde er 390 Griekse lettertekens voor uit, opgebouwd uit zo’n 2600 afzonderlijke onderdelen. Een ongekend monnikenwerk, waar hij een jaar aan werkte. Alle letters van het gedicht lopen vanaf de hals langs een centrale as elliptisch naar beneden, tot aan haar blote voeten. Het levert een met verbazingwekkend vakmanschap gemaakt beeld op van klassieke schoonheid. Het is een kunstwerk dat nergens ter wereld zijn gelijke kent.
Reflectie op het denken van nu
Rehabilitatie is daarom dringend gewenst. Het kunstcircuit heeft een blinde vlek voor wat er werkelijk in de samenleving aan de gang is. De thematiek van beeldhouwer Lentink bijvoorbeeld weerspiegelt wezenlijke vragen die er leven over economische groei. In P+ zegt hij: “Ik stel vragen bij het idee dat we altijd maar moeten groeien en vooruit moeten. Waarom? Waarheen dan? Wat is dat voor een woord: vooruitgang? Ik propageer de traagheid, het tijdloze, het universele.” Het is dus zeker niet zo dat werk van eigentijdse beeldhouwers in hout puur ambachtelijk is en geen commentaar levert op het denken van nu.
Daarom deze P+ Special met een correctie op de kunstgeschiedenis vanuit het perspectief van beeldhouwers in hout.
P+ roept de lezers bovendien in ‘De Houtkunst Poll’ op een persoonlijke voorkeur uit te spreken over 5 houten kunstbeelden, die werden geselecteerd door een jury van creatieve makers van het blad. Daaronder werken van Duchamp, Picasso en het oudste houten beeld van de mensheid.
Tekst Jan Bom
